Menselijke lichamen zijn nauwkeurig afgestelde machines, die het beste functioneren binnen een smal temperatuurbereik. Maar wat gebeurt er als dat evenwicht wordt verstoord door extreme kou? Verrassend genoeg kan het menselijk lichaam veel lagere temperaturen verdragen dan velen beseffen. Dit artikel onderzoekt de verbazingwekkende gevallen van accidentele en medisch veroorzaakte onderkoeling, en laat zien hoe dicht bij de klinische dood individuen kunnen komen en toch kunnen herstellen.
De reactie van het lichaam op kou
Mensen handhaven een kerntemperatuur van het lichaam rond de 37°C. Bij blootstelling aan kou zet het lichaam overlevingsmechanismen in gang: bloedvaten vernauwen zich om warmte vast te houden, rillingen genereren warmte en kippenvel probeert lucht op te sluiten voor isolatie. Wanneer deze verdedigingsmechanismen echter falen, treedt onderkoeling op: een gevaarlijke daling tot onder de 35°C.
Milde onderkoeling (89,6–95°F) veroorzaakt verwarring, honger en een bleke huid. Matige hypothermie (onder 89,6°F) veroorzaakt lethargie, vertraagde ademhaling en een verontrustend fenomeen dat paradoxaal uitkleden wordt genoemd – waarbij mensen kleding uittrekken ondanks temperaturen onder het vriespunt. Ernstige onderkoeling (lager dan 82,4°F) schakelt vitale functies uit, waardoor de hartslag en de bloeddruk bijna tot stilstand komen.
Het ongelooflijke voortbestaan van Anna Bågenholm
Ondanks deze dodelijke gevolgen tarten sommige gevallen de verwachtingen. In 1999 overleefde de Zweedse radioloog Anna Bågenholm nadat ze door ijs was gevallen en meer dan 90 minuten ondergedompeld in ijskoud water was gebleven. Haar lichaamstemperatuur daalde tot 13,7°C – de laagste geregistreerde overlevingstemperatuur voor een volwassene zonder medische tussenkomst.
Redders vonden haar klinisch dood, maar reanimatie en een hart-longmachine brachten haar weer tot leven. Hoewel ze orgaanschade en zenuwproblemen opliep, herstelde ze volledig en ging binnen enkele maanden weer aan het werk en ging wandelen. Deze casus illustreert hoe extreme kou paradoxaal genoeg tijd kan kopen: het vertragen van de metabolische eisen terwijl de hersenfunctie behouden blijft.
Het onwaarschijnlijke herstel van een peuter
In 2014 kreeg een Poolse peuter genaamd Adam nog koudere omstandigheden te verduren. Bewusteloos aangetroffen na urenlange blootstelling aan 19,4 °F (-7 °C) weer, daalde zijn lichaamstemperatuur tot 53,2 °F (11,8 °C). Net als Bågenholm werd Adam gereanimeerd met behulp van mechanische beademing en herstelde hij volledig na twee maanden in het ziekenhuis.
Deze gevallen suggereren dat ultralage temperaturen, hoewel gevaarlijk, ook de zuurstof- en voedingsbehoeften van de hersenen kunnen verminderen, waardoor de celdood wordt vertraagd. Bågenholm profiteerde van een luchtzak onder het ijs, die voor minimale zuurstof zorgde terwijl haar lichaam afkoelde.
Geïnduceerde hypothermie: een medisch hulpmiddel
De medische gemeenschap heeft de beschermende effecten van lage lichaamstemperaturen al lang onderkend. Chirurgen gebruiken geïnduceerde hypothermie om de stofwisseling te vertragen tijdens complexe procedures zoals openhartoperaties, waardoor ze meer tijd hebben om te opereren. De laagste geregistreerde temperatuur die is overleefd onder geïnduceerde hypothermie met intacte hersenfunctie is 39,6 ° F (4 ° C), gedocumenteerd in een geval uit 1961.
De moderne geneeskunde is echter voorzichtig. Hoewel koeling organen kan beschermen, verhoogt het ook het risico op infecties, bloedstolsels en nierfalen. Het verlagen van de lichaamstemperatuur wordt nu conservatiever beheerd.
Het eindresultaat
Hoewel overleven bij extreem lage temperaturen zeldzaam is, tonen gevallen als die van Bågenholm en Adam de opmerkelijke veerkracht van het menselijk lichaam aan. De laagste betrouwbaar gedocumenteerde overlevingstemperatuur blijft 53,2°F (in het geval van Adam), hoewel geïnduceerde hypothermie die limiet in gecontroleerde omgevingen naar 39,6°F heeft gebracht. Voor de meeste mensen blijft het vermijden van extreme kou de beste overlevingsstrategie.
